Ocena roczna ucznia ze SPE – jak oceniać sprawiedliwie i wspierająco ?

Roczna ocena klasyfikacyjna to nie tylko cyfra w dzienniku – to ważny komunikat kierowany do ucznia i jego rodziców. Dla dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE), w tym uczniów w spektrum autyzmu, z afazją, mutyzmem wybiórczym, niedostosowaniem społecznym czy innymi trudnościami, ocena ta powinna być szczególnie przemyślana. Jej celem jest nie tylko odzwierciedlenie poziomu osiągnięć edukacyjnych, ale też uhonorowanie wysiłku, postępu oraz warunków, w jakich uczeń funkcjonuje.

5 kluczowych obszarów do uwzględnienia przy ocenianiu uczniów ze SPE:

Indywidualne możliwości i tempo pracy ucznia

Zastanów się:

Czy wymagam od ucznia tyle, ile realnie może osiągnąć, uwzględniając jego trudności?
Czy zapewniam mu wydłużony czas na wykonanie prac, sprawdzianów lub odpowiedzi ustnych?
Czy dostosowałam/ tempo realizacji zadań i stopień trudności?

Sprawiedliwość to nie to samo co równość. Czasem więcej znaczy mniej – mniej presji, więcej efektów.

Forma komunikacji i ekspresji

Uczeń z afazją, mutyzmem wybiórczym czy spektrum autyzmu może mieć trudność z typowym sposobem prezentowania wiedzy.

Dobrą praktyką będzie:

umożliwienie odpowiedzi pisemnej, graficznej lub z wykorzystaniem alternatywnych form (np. piktogramów, aplikacji),
korzystanie z szablonów, ramowych odpowiedzi, schematów, instrukcji obrazkowych.

Pytanie brzmi nie tylko: „Czy wie?”, ale też: „Czy ma/miał szansę to pokazać?”

Wysiłek i zaangażowanie – nie tylko efekt końcowy

Postęp ucznia ze SPE często nie ma spektakularnych wymiarów. Czasem jeden wykonany samodzielnie rysunek czy poprawnie napisana karta pracy to wynik tygodni wsparcia, ćwiczeń i przełamywania własnych ograniczeń.

Zwróć uwagę na systematyczność, pracowitość, przezwyciężanie trudności.
Uwzględnij zmiany jakościowe, nawet jeśli tempo pracy jest wolniejsze.

Oceniaj drogę, nie tylko metę.

Kontekst emocjonalno-społeczny

Nie można pominąć wpływu:

relacji rówieśniczych (lub ich braku),
poziomu stresu i napięcia,
sytuacji rodzinnej czy problemów zdrowotnych.

Warto zadbać o:

kameralne warunki sprawdzania wiedzy,
zminimalizowanie sytuacji wywołujących lęk (np. wystąpień ustnych bez przygotowania).

Zdolności ucznia to także jego zdolność do poradzenia sobie z emocjami. Wspieraj, nie oceniaj przez pryzmat stresu.

Dostosowania wynikające z IPET/WOPFU

Ustalając ocenę roczną, nauczyciel pownien:

uwzględnić cele i sposoby pracy zapisane w dokumentacji ucznia,
stosować odpowiednie formy oceniania, nieporównujące ucznia ze SPE z uczniami neurotypowymi,
oceniać postęp indywidualny, nie brak osiągnięcia „pełnego” efektu.

Ocena nie może być narzędziem frustracji – powinna być wsparciem i kierunkowskazem.

❤️ Oceniaj z empatią i profesjonalizmem

Dostosowana ocena roczna:

wspiera rozwój ucznia,
wzmacnia jego poczucie wartości,
motywuje do dalszego wysiłku,
buduje relacje oparte na zaufaniu i bezpieczeństwie.

Pamiętaj: każda ocena to wiadomość. Zadbaj, aby niosła sens, nadzieję i zachętę – nie wyrok.

Wymagania edukacyjne są ważne, konieczne i potrzebne – to one stanowią punkt odniesienia w procesie nauczania i oceniania. Jednak w przypadku uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi kluczowe jest, aby były one odpowiednio dostosowane – oparte na rzetelnej diagnozie, uwzględniającej indywidualne możliwości i potrzeby dziecka. Tylko wtedy są naprawdę adekwatne. Ale równie istotne jak realizacja tych wymagań są empatia, zrozumienie, uważność na kontekst funkcjonowania ucznia oraz docenienie wysiłku, który wkłada w codzienną naukę – często w warunkach znacznie trudniejszych niż jego rówieśnicy.

Wymagania edukacyjne, o których mowa w art. 44b ust. 8 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, zwanej dalej „ustawą o systemie oświaty”, dostosowuje się do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia:
1) posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – na podstawie tego orzeczenia oraz ustaleń zawartych
w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym, o którym mowa w art. 127 ust. 3 ustawy – Prawo oświatowe;
2) posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania – na podstawie tego orzeczenia;
3) posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się lub inną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, wskazującą na potrzebę takiego dostosowania – na podstawie tej opinii;
4) nieposiadającego orzeczenia lub opinii wymienionych w pkt 1–3, który jest objęty pomocą psychologiczno-
-pedagogiczną w szkole – na podstawie rozpoznania indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia dokonanego przez nauczycieli i specjalistów, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 ustawy – Prawo oświatowe;
5) posiadającego opinię lekarza o ograniczonych możliwościach wykonywania przez ucznia określonych ćwiczeń fizycznych na zajęciach wychowania fizycznego – na podstawie tej opinii.

WAŻNE!

Przy ustalaniu oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia lub inne dysfunkcje rozwojowe, należy uwzględnić wpływ tych zaburzeń lub dysfunkcji na jego zachowanie, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania lub opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej.

WAŻNE!

O ocenianiu i promowaniu uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną przeczytasz TUTAJ

Zapraszamy na kolejny webinar z cyklu „Edukacja z praktyki”!

Tym razem pochylimy się nad tematem oceniania w edukacji wczesnoszkolnej – ale nie przez pryzmat tabelek i cyferek, tylko prawdziwego wsparcia, uważności i rozwoju ucznia.

Ekspertki z ogromnym doświadczeniem edukacyjnym – Jolanta Okuniewska i Marzena Kędra – pokażą Ci, że ocenianie może być mądre, empatyczne i… inspirujące.

W programie:

Jolanta Okuniewska: Ocenianie oparte na wymaganiach edukacyjnych, ale pełne empatii i konkretnego wsparcia. Jak wzmacniać uczniów? Jak konstruować kryteria? Co z oceną roczną?